Czyrak – co to jest, jak wygląda, jak leczyć?

Czyrak – czym jest?

Mianem czyraka określamy ropne zapalenie skóry wywołane bakterią gronkowca złocistego. Infekcja tworzy się w okolicy mieszka włosowego i prowadzi do powstania wrzodu. W zależności od umiejscowienia może przybierać on różną wielkość i wygląd. Z reguły jednak ma od jednego do kilku centymetrów i przypomina zaczerwieniony wyprysk z ropą. Czyrak rozwija się stopniowo, dlatego ważna jest wczesna diagnostyka oraz odpowiednia reakcja lekarska. Jeśli zostanie zignorowany, infekcja może być potencjalnie groźna dla zakażonego i w niektórych przypadkach zaatakować układ krwionośny, prowadząc do poważnych komplikacji. Chociaż czyrak może pojawić się w wielu miejscach na ciele, w przeciwieństwie do kurzajek, atakuje jedynie owłosione partie.

Rodzaje czyraków

Ze względu na liczbę, czyraki występują pojedynczo lub gromadnie. W tym ostatnim przypadku mamy do czynienia z tzw. czyracznością. Niekiedy w obrębie niewielkiego fragmentu skóry pojawia się kilka wrzodów, które rosnąc, zlewają się w jedną, sporej wielkości narośl. Taki wykwit określa się mianem czyraka gromadnego. Jest on najniebezpieczniejszym rodzajem infekcji gronkowca, ponieważ może doprowadzić do stanu zapalnego opon mózgowo-rdzeniowych. W przypadku towarzyszących objawów, takich jak: bóle głowy, nudności lub zaburzenie widzenia, niezbędna jest natychmiastowa konsultacja lekarska.

Przyczyny powstawania

Bezpośrednią przyczyną wystąpienia czyraka jest infekcja gronkowcem złocistym. To popularny typ bakterii, który łatwo się przenosi poprzez kontakt z zarażoną osobą lub przedmiotami, jakich dotykała, drogą kropelkową oraz przez uszkodzoną skórę. Przykładowo, jeśli chodzi o czyraka na wardze sromowej, do infekcji mogło dojść przez używanie wspólnej maszynki do golenia.

Szacuje się, że nawet 70% światowej populacji może być „przejściowymi nosicielami” tego typu gronkowca. Z reguły nie wywołuje on dolegliwości chorobowych, chyba że nastąpi osłabienie organizmu oraz spadek odporności. Wówczas gronkowiec chętnie rozwija się w tkance skórnej. Reakcją organizmu jest produkowanie zwiększonej ilości granulocytów, które atakują bakterie, tworząc wokół miejsca wyprysku woreczek z ropą.

Istnieją pewne stany chorobowe, które sprzyjają powstawaniu czyraków. Należą do nich m.in.:

• wrodzone zaburzenie odporności;
• choroba AIDS lub zakażenie HIV;
• zaburzenia metaboliczne;
• cukrzyca;
• niewydolność nerek;
• nowotwory;
• zaburzenia odżywania i w konsekwencji niedobory witamin;
• choroba alkoholowa.

Wśród czynników zwiększających ryzyko wystąpienia czyraków można wyróżnić również przyjmowanie leków immunosupresyjnych, czyli powodujących obniżenie odporności. Są to przede wszystkim preparaty stosowane w chorobach autoimmunologicznych (reumatoidalne zapalenie stawów, AZS, alergie) czy mające zapobiec odrzuceniu przeszczepów.

Objawy, czyli o rozpoznaniu

Częstym miejscem powstawania czyraków są okolice owłosione oraz zawierające dużo gruczołów potowych, choć nie pojawiają się na dłoniach ani piętach. Najczęściej występują:

• na twarzy;
• w pachwinie;
• w uchu;
• na pośladku;
• pod pachą;
• w miejscach intymnych;
• na nodze;
• na plecach;
• w nosie;
• na piersiach.

Ważne je więc, aby regularnie kontrolować stan skóry w tych miejscach. Pierwszym objawem choroby jest pojawienie się niewielkiego guzka o średnicy do 1 cm. Po kilku dniach zmiana ta przekształca się w krostę wypełnioną ropą, której obecność jest naturalną reakcją organizmu na infekcję. Powstaje wówczas tzw. czop martwiczy, który może ulec samoistnemu opróżnieniu z ropnej zawartości, w efekcie czego pojawia się blizna. W przeciwnym razie wymaga on usunięcia mechanicznego przez lekarza. Należy pamiętać, aby samodzielnie nie wyciskać ani nie zdrapywać wykwitu, gdyż może to doprowadzić do poważnego zakażenia oraz dalszych komplikacji zdrowotnych takich jak sepsa czy zapalenie szpiku.

Bywa, że niedługo po zagojeniu jednego czyraka, na skórze pojawia się kolejny. Czasem dolegliwość ta nawraca przez całe lata i jest wyjątkowo uciążliwa dla chorego, zwłaszcza jeśli wrzody występują w miejscach widocznych, na przykład na twarzy.

Kiedy udać się do lekarza?

Każda niepokojąca zmiana skórna powinna wzmóc czujność. Nie inaczej jest w przypadku czyraka. Gdy zaobserwujesz u siebie objawy infekcji wówczas najlepiej skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który w odpowiednim czasie zaleci terapię antybiotykową lub przepisze dodatkowe leki przyspieszające gojenie się rany. Czyraki gromadne oraz ropnie, które mimo wyleczenia powracają, są szczególnie niebezpieczne, dlatego wymagają wizyty u specjalisty, w tym przypadku dermatologa. Podczas konsultacji lekarz powinien przeprowadzić szczegółowy wywiad w celu poznania historii choroby oraz sposobu, w jaki mogło dojść do zakażenia. Pozwoli to wyeliminować czynniki sprzyjające rozwojowi czyraków, a także zlecić ewentualne badania. Warto być przygotowanym na to, że podczas wizyty specjalista może zapytać o:

• ewentualne występowanie czyraków w przeszłości;
• miejsce pojawienia się pierwszego wykwitu;
• przyjmowane leki;
• uczulenia;
• stosowanie używek (alkohol, papierosy, narkotyki);
• istnienie chorób przewlekłych;
• sposób odżywiania się.

Jak leczyć czyraka?

W zależności od charakteru i zaawansowania choroby leczenie czyraków przebiega różnie. W przypadku pojedynczych wykwitów skórnych następuje podanie miejscowego antybiotyku zwykle w postaci maści. Następnie wrzód jest nacinany w celu usunięciu czopa martwiczego. Warto pamiętać, że taki zabieg zwykle prowadzi do powstania blizn.

Czyraki gromadne leczone są z kolei jednocześnie za pomocą antybiotyków miejscowych oraz doustnych, zawierających takie substancje czynne jak klarytromycyna, flukloksacylina czy erytromycyna. Dodatkowo, jeśli zmiany są w stadium zaawansowania i zajmują dużą część powierzchni skóry, rozważa się wówczas zastosowanie resekcji chirurgicznej. Zabieg ten polega na usunięciu czyraków umiejscowionych w niebezpiecznych okolicach, np. na twarzy.

W przypadku nawracających problemów lub krost, które są odporne na działania leków, lekarz może zlecić szczegółowe badania krwi lub wymaz bakteriologiczny. To pomoże dopasować antybiotyki do konkretnego szczepu bakterii.

Maści i preparaty

Wraz z antybiotykiem, lekarz może dodatkowo przepisać maść na czyraki dostępną bez recepty. Jej zadaniem jest odkażenie rany, złagodzenie bólu oraz przyspieszenie gojenia. Do najpopularniejszych preparatów aptecznych należy maść ichtiolowa. Zawarty w niej sulfobituminian amonowy działa przeciwzapalnie oraz spowalnia rozwój bakterii takich jak gronkowiec złocisty. Alternatywą dla tej substancji jest kompleks jodu o nazwie jodopowidon. Maści zawierające ten składnik mają właściwości bakteriobójcze.

Skórę z czyrakiem warto regularnie odkażać preparatami z oktenidyną i fenoksyetanolem. Te dostępne bez recepty, wygodne roztwory w formie sprayu pomogą utrzymać sterylność zmiany skórnej. Ponieważ występowanie czyraków zwykle wiąże się z okresowym osłabieniem układu immunologicznego, uzupełnieniem leczenia może być przyjmowanie preparatów na odporność oraz witamin.

Czyrak u dziecka

Warto również wspomnieć, jak leczyć czyraka u najmłodszych. Dzieci do 5. roku życia są szczególnie narażone na występowanie chorób bakteryjnych. Powodem tego jest niewykształcona odporność, ale i większa sposobność do infekcji. Wkładanie palców do buzi, bliski kontakt z innymi maluchami w przedszkolu, a do tego skłonność do powierzchownych urazów i ran – wszystko to sprzyja zakażeniu gronkowcem złocistym.

Czyrak u dziecka jest leczony podobnie jak u osoby dorosłej, choć doustna terapia antybiotykowa stosowana jest raczej jako ostateczność. Tam, gdzie to możliwe, wystarczają leki w postaci maści zawierających odpowiednie składniki bakteriobójcze. Warto pamiętać, że zakażenie gronkowcem u niemowląt może być bardzo groźne i wymagać hospitalizacji. Nie należy więc bagatelizować żadnych zmian skórnych, nawet jeśli przypominają zwykłe odparzenia, a mimo to budzą wątpliwości.

Jak zapobiegać?

Najskuteczniejszą profilaktyką w przypadku czyraków jest prawidłowa higiena. Choć może to brzmieć banalnie, to jednak przestrzeganie podstawowych zasad czystości zapobiegnie powstawaniu nieestetycznych zmian skórnych. Do właściwych zachowań należy m.in.:

• częste mycie rąk, zwłaszcza po przebywaniu w miejscu publicznym;
• używanie własnych przyborów toaletowych oraz kosmetycznych (ręcznik, maszynka do golenia);
• niedotykanie i nierozdrapywanie zmian skórnych;
• unikanie kontaktu z osobami zarażonymi, zwłaszcza jeśli mają widoczne objawy czyraków;
• ochrona uszkodzonej skóry (przez którą mogą wniknąć bakterie).

Dodatkowo warto prewencyjnie zadbać o układ immunologiczny. Zbilansowana dieta oraz suplementacja to podstawa w celu zbudowania odporności organizmu. Szczególnie cennymi składnikami są m.in. witaminy B, C, D czy kwasy omega-3 zawarte w olejach roślinnych, rybach i tranie.

Aby wcześnie wykryć czyraki i nie doprowadzić do ich dalszego rozprzestrzeniania się, należy pamiętać o regularnej obserwacji ciała pod kątem podejrzanych zmian skórnych. Dobrze jest wprowadzić to do swojej rutyny, obok samobadania piersi lub jąder.

Pozbądź się problemów skórnych

Zmiany skórne będące wynikiem infekcji bakteryjnej często są oznaką, że z organizmem nie dzieje się dobrze. W przypadku czyraków może być to osłabienie odporności. Nie bagatelizuj podejrzanie wyglądających wykwitów, ponieważ mogą być początkiem poważnej choroby. Gdy na skórze pojawiają się szpecące wrzody, koniecznie udaj się do lekarza, który przepisze Ci odpowiednią terapię antybiotykową oraz maści. Pamiętaj również o prewencji i zawsze dbaj o prawidłową higienę ciała.