Praktyczne porady i sposoby, jak poradzić sobie z bólem stawów

W ludzkim ciele znajduje się ok. 200 różnych stawów. Są one zlokalizowane w miejscach połączeń między kośćmi i stanowią nieodłączną część układu ruchu. Odpowiadają za utrzymanie prawidłowej postawy, a także możliwość wykonywania wielu czynności. To właśnie dzięki nim można poruszać się, trzymać przedmioty czy tańczyć. Pojawienie się bólu w stawach nie jest prawidłowym zjawiskiem i może świadczyć o wielu poważnych schorzeniach. Dlatego nie należy go ignorować, a warto dowiedzieć się, czym jest ból stawów, jakie są jego przyczyny i objawy oraz jak z nim walczyć.

Dlaczego bolą stawy?

Bólem stawów określa się nieprzyjemne odczucia zlokalizowane wokół ruchomych elementów układu kostnego. Jest bardzo częstą dolegliwością dotykającą osób w każdym wieku – zazwyczaj wynika z przeciążenia stawów podczas pracy fizycznej czy aktywności fizycznej. Jednak to nie jedyne przyczyny bólu. Dolegliwości mogą wywołać także czynniki: 

• niezapalne, czyli wynikające z doznania urazu mechanicznego, np. złamania i skręcenia lub działania hormonów, np. podczas ciąży;
• zapalne, tj. związane ze stanem zapalnym w obrębie stawu i struktur, które go otaczają, czyli ścięgien, więzadeł czy kaletek maziowych. Mogą to być także różnego rodzaju choroby, np. choroba zwyrodnieniowa, toczeń rumieniowaty układowy, polimialgia reumatyczna czy reumatoidalne zapalenie stawów.

Nie każdy ból stawów wymaga konsultacji lekarskiej. Jednak zwłaszcza pojawienie się go u osób młodych nie jest dobrą oznaką i jest podstawą do rozpoczęcia badań w kierunku ustalenia przyczyny.

Jak bolą stawy?

Skąd mieć pewność, że odczuwane dolegliwości to ból stawów? Świadczy o tym przede wszystkim lokalizacja dyskomfortu. Kolana, łokcie, biodra, ramiona, nadgarstki, kostki czy szyja to miejsce, gdzie najczęściej pojawiają się nieprzyjemne odczucia. To nie wszystkie cechy charakterystyczne tej dolegliwości. Ból stawów:

• jest głęboki i tępy – chorzy mają wrażenie, jakby coś znajdowało się głęboko w stawie coś i ściskało je, jak w imadle,
• może promieniować na okoliczne mięśnie i kości;
• na początku jest proporcjonalny do stopnia obciążenia, jednak z czasem zaczyna towarzyszyć choremu podczas odpoczynku i w nocy,
• może przyczyniać się do powstawania ograniczeń w zakresie ruchu, a także przykurczu lub zaniku mięśni wokół stawów.

Bólowi stawów mogą towarzyszyć także dodatkowe symptomy, takie jak obrzęk, zaczerwienienie lub ocieplenie okolic ruchomych części układu kostnego oraz gorączka, ból mięśni, zmęczenie i utrata apetytu. Może wystąpić również tzw. sztywność poranna. W przypadku tych objawów należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. 

Do jakiego lekarza się udać z bólem stawów?

Kto może pomóc przy bólu stawów? Reumatolog. To specjalista, który zajmuje się nie tylko diagnozowaniem, ale także leczeniem schorzeń związanych ze stanami zwyrodnieniowymi i zapalnymi, które występują w tkance łącznej, kościach i stawach.

Jednak aby móc umówić się na wizytę do reumatologa refundowaną przez Narodowy Fundusz Zdrowia, należy najpierw uzyskać skierowanie od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Natomiast aby umówić się na wizytę prywatnie, nie jest ono potrzebne.

Reumatolog może zlecić odpowiednie badania, a także przepisać stosowne leki na receptę. 

Jakie leki na stawy bez recepty?

Jeśli wizyta u lekarza nie jest potrzebna lub konsultację lekarską odbędzie się dopiero za jakiś czas, można sięgnąć po dobre leki na stawy OTC. Wśród nich dostępne są leki na stawy bez recepty w formie żeli, aerozoli i tabletek na stawy bez recepty, które zawierają np.:

• witaminy np. D3 i K – wspierają one zachowanie zdrowych kości. Dodatkowo witamina D3 wspiera prawidłowe wchłanianie się wapnia z krwi do układu kostnego. Tym samym pomaga utrzymać właściwy poziom tego składnika i w walce z osteoporozą oraz innymi chorobami stawów;
• kolagen na stawy w tabletkach lub w formie płynnej kolagen – to substancja-budulec naszych stawów. Warto dostarczać ją do organizmu w formie suplementacji. Kolagen zalecany jest m.in. osobom starszym, sportowcom oraz do stosowania po przebytych urazach, jako środek wspomagający regenerację stawu; 
• minerały takie jak wapń, potas i magnez – pomagają utrzymać zdrowe kości oraz prawidłowe funkcjonowanie układów mięśniowego i nerwowego. Co więcej, wapń wspiera podział nowych komórek, potas wspomaga zachowanie właściwego ciśnienia krwi, a magnez redukcję uczucia zmęczenia i znużenia oraz utrzymanie równowagi elektrolitowej;
• substancje z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, takie jak ibuprofen, diklofenak dietyloamoniowy i meloksykam – mają one działanie przeciwzapalne, i co najważniejsze – przeciwbólowe, więc łagodzą dolegliwości związane z nieprzyjemnymi odczuciami zlokalizowanymi wokół stawów. 

Należy pamiętać, aby tabletki na stawy bez recepty stosować wyłącznie według wskazówek zamieszczonych na opakowaniu lub zaleceń lekarza albo farmaceuty. Przyjęcie nadmiernej ilości substancji aktywnej może negatywnie wpłynąć na stan zdrowia i przyczynić się do powstania innych problemów. 

Co może pomóc w walce z bólem stawów?

Leki bez recepty to nie jedyne środki, po jakie można sięgnąć przy bólu stawów. Dostępne są także:

• wyroby medyczne, np. w formie ampułkostrzykawek – w ich składzie znajdują się składniki, które wspierają redukcję dyskomfortu towarzyszącemu chorobom stawów, np. takie jak kwas hialuronowy. Ta substancja, dzięki swoim właściwościom, pomaga uzupełnić płyn maziówkowy w stawach, a tym samym poprawić ich funkcje mechaniczne. Jednak należy pamiętać, że ampułkostrzykawki mogą być aplikowane wyłącznie przez odpowiednio przeszkolony personel medyczny;
• kosmetyki, np. kremy, które zawierają oleje i wyciągi roślinne, takie jak ekstrakt z miąższu omułka zielonowargowego, wyciąg z bursztynu, czy olej z konopi – składniki te wspomagają utrzymanie zdrowych stawów i rozluźnianie spiętych mięśni wokół nich. Dodatkowo w składzie kremów znajdują się substancje, które pomagają rozgrzać lub schłodzić skórę wokół bolących obszarów. Dzięki temu wspierają łagodzenie dyskomfortu, który towarzyszy bólom stawów. Co istotne, niektóre kosmetyki można nakładać kilka razy dziennie, dzięki czemu zawarte w nich składniki pomogą utrzymać efekty na dłużej.

Jednocześnie warto pamiętać, że substancje obecne w tych środkach nie wpływają na przyczynę problemu, a jedynie wspomagają walkę z objawami choroby. Dlatego należy sięgać po nie wyłącznie jako po dodatkowe wsparcie, a nie traktować jako alternatywy dla leczenia. 

Co jeść na ból stawów?

Na pracę organizmu ma wpływ wiele czynników, a jednym z najważniejszych jest dieta. To, co jesz, ma wpływ nie tylko na to, jak pracuje Twój przewód pokarmowy, ale także pozostałe układy w tym kostny i mięśniowy. 

Ból stawów ma może mieć związek z dietą. Jego pojawienie się może oznaczać np. niedobory witamin i minerałów w kościach, chrząstkach i innych tkankach znajdujących się wokół nich. Może także wynikać ze spożywania produktów, które mogą pomóc zintensyfikować stan zapalny i zaostrzyć objawy choroby. 

Zatem, co warto jeść? Na liście rekomendowanych produktów znajdują się:

• ryby – zawierają cenne nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. Jak wykazały badania, ryzyko zachorowania na reumatoidalne zapalenie stawów u kobiet, które spożywały te produkty w ilości min. 0,2g/dobę przez długi okres, jest o 50% mniejsze niż w grupie kontrolnej;
• oliwa z oliwek – oprócz istotnych kwasów tłuszczowych zawiera także oleokantal, czyli związek, który pomaga zredukować stan zapalny zarówno ostry, jak i przewlekły. Dlatego zaleca się spożywać 2-3 łyżeczki oliwy dziennie;
• orzechy i nasiona – to fenomenalne źródło wspomnianych kwasów tłuszczowych omega-3 , a także błonnika pokarmowego i białka, które wspierają prawidłowe funkcjonowanie organizmu, a w tym także walkę ze stanami zapalnymi stawów;
• pełnoziarniste zboża i grube kasze, takie jak gryczana, pęczak czy jęczmienna – zawierają dużą ilość błonnika pokarmowego, który wspomaga redukcję CRP, czyli wskaźnika informującego o stanie zapalnym,
• świeże warzywa i owoce oraz kiszonki – ich spożywanie to najlepszy sposób na to, żeby dostarczyć do organizmu łatwo przyswajalnych witamin i minerałów, które wspierają właściwą pracę układów mięśniowego, kostnego czy nerwowego. Wyjątkiem są tzw. warzywa psiankowate, czyli ziemniaki, pomidory, papryki i bakłażany. Choć nie ma jeszcze dokładnych badań, istnieją przesłanki, że ich spożywanie może przyczynić się do zaostrzenia się objawów chorób reumatologicznych. Najlepiej samodzielnie sprawdzić reakcję organizmu na te produkty.

Niezbędnym elementem diety powinny być także przetwory mleczne, które zawierają dużą ilość wapnia. Jogurty, maślanki, kefiry i sery lub napoje roślinne wzbogacane w ten minerał powinny codzienne znajdować się w jadłospisie. 

Nie zawsze jest możliwość spożycia wystarczającej ilości produktów, które dostarczają witaminy i minerały wspierające pracę stawów. Problemy mogą się pojawić choćby ze względu na alergie pokarmowe czy osobiste preferencje. Wtedy można pomyśleć o uzupełnieniu diety o suplementy, jak np. kolagen w tabletkach na stawy. tego typu preparaty zawierają potrzebne składniki, w tym minerały, witaminy oraz makro- i mikroelementy, które wspierają w utrzymaniu prawidłowego poziomu składników ważnych dla zdrowych kości i stawów. W ofercie dostępne są preparaty w formie tabletek, a także płynów np. syropów czy kropli. Można łatwo odmierzyć ich stosowną ilość i połknąć bez popijania. 

Jak złagodzić ból stawów domowymi sposobami?

Zmagasz się z łagodnym bólem stawów np. po wysiłku fizycznym lub ciężkiej pracy? Twoje stawy są przeciążone i poruszanie się sprawia Ci dyskomfort? A może zdarzył Ci się niegroźny uraz i chcesz bez środków farmakologicznych złagodzić dolegliwości? Przed wizytą u lekarza możesz dodatkowo wypróbować domowe sposoby na ból stawów. Wśród najbardziej popularnych znajdują się np.:

• okłady z lodu – możesz zrobić je samodzielnie, np. z kostek lodu owiniętych ręcznikiem, lub wykorzystać specjalne żele wielorazowe dostępne w aptece. Zimno pomaga obkurczyć naczynia krwionośne, co przyczynia się do zmniejszenia opuchlizny i zaczerwienienia. Dobrze sprawdza się zwłaszcza przy urazach mechanicznych, takich jak uderzenie, ale także po intensywnym wysiłku fizycznym. Podczas stosowania okładów należy pamiętać, aby nie trzymać zimnego kompresu na wybranej części ciała dłużej niż 10-15 minut, ponieważ można doprowadzić do odmrożeń. Za to można powtarzać zabieg co 8-12 godzin;
• odciążanie stawów – jeśli doskwiera Ci przewlekły ból stawów, postaraj się więcej odpoczywać w pozycji leżącej. Natomiast jeśli dolegliwości pojawiły się nagle, niezwłocznie przerwij lub ogranicz wykonywanie czynności, które wywołują nieprzyjemne objawy Kontynuowanie ich może doprowadzić do powstania różnych uszkodzeń;
• ćwiczenia – niezbędne dla zachowania pełnego zakresu ruchu, a także złagodzenia bólu stawów jest bycie aktywnym fizycznie. Dobrym pomysłem jest także skorzystanie z ćwiczeń izometrycznych, izokinetycznych i izotonicznych, a także korygujących postawę ciała. Jeżeli objawy nie ustępują lub chcesz uzyskać fachową pomoc, rozważ zapisanie się na fizjoterapię;
• prawidłowe podnoszenie się, schylanie i noszenie przedmiotów – te czynności wykonuje się każdego dnia, a mimo to wiele osób robi to nieprawidłowo nieświadomie obciążając swoje stawy i kręgosłup. Na przykład wstawiając z łóżka, należy najpierw przekręcić się na bok, a następnie opuścić nogi i podnieść tułów, a nie stawać na baczność na dźwięk budzika. Zamiast schylania, lepszym pomysłem jest kucanie, ponieważ podczas podnoszenia się nie będziesz obciążać odcinka lędźwiowego kręgosłupa, a cały ciężar ciała zostanie równomiernie rozłożony na nogi. Natomiast w przypadku noszenia należy trzymać dany przedmiot obiema rękoma lub na plecach. Dlatego np. przenoszenie dziecka na biodrze nie jest dobrym pomysłem. Pamiętaj – zmiana codziennych nawyków może przynieść wiele korzyści dla całego układu kostnego. 

Domowe sposoby mogą pomóc poradzić sobie z lekkim, przejściowym bólem stawów, a także mogą być wsparciem w walce z bardziej uciążliwymi dolegliwościami. Jednak jeśli pomimo ich praktykowania symptomy nadal się utrzymują bądź nabierają na sile, skontaktuj się z lekarzem POZ.